Η Κωμωδία
Απόσπασμα από την μελέτη του Ιωάννη Σκοπετέα
"Η δημιουργία της μυθοπλαστικής αφήγησης και τα είδη των κινηματογραφικών ταινιών
.....
7.1 Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η Κωμωδία και ιδιαίτερα η Κωμωδία Καταστάσεων, θεωρείται η άλλη όψη της Δραματικής ταινίας, ως προς τον τρόπο προσέγγισης παρόμοιας θεματικής. Το χιούμορ είναι ο πυρήνας και η βασική επιδίωξη όλων των Συγκρούσεων των Χαρακτήρων και των καταστάσεων, ενώ το τέλος δεν είναι τραγικό, αλλά χαρούμενο («happy»). Τα βασικά χαρακτηριστικά μιας τυπικής Κωμωδίας είναι (Dancynger & Rush 1995, 62):
-Ο κεντρικός ήρωας είναι συνήθως άντρας στις Κωμωδίες Καταστάσεων και γυναίκα στις Ρομαντικές Κωμωδίες.
-Ο χώρος και ο χρόνος της δράσης είναι σύγχρονοι.
-Η σύγκρουση του βασικού Χαρακτήρα είναι στην κατεύθυνση της υπέρβασης των αξιών της κοινωνικής δομής, ιδεολογίας και Η δημιουργία της μυθοπλαστικής αφήγησης και τα Είδη των κινηματογραφικών ταινιών 2 εξουσίας, ακόμη και αν η φύση του ίδιου του Χαρακτήρα δεν υπερβαίνει τις κοινωνικές δομές.
-Το αίτημα του βασικού Χαρακτήρα είναι να ξαναβρεί αξίες που θεωρεί ότι έχουν χαθεί ή έχουν υποτιμηθεί στην κατάσταση που κυριαρχεί στην ταινία (ιδίως τον έρωτα ή το βαθύ συναισθηματικό δεσμό, αν είναι Ρομαντική Κωμωδία). Τα χρήματα, η ομορφιά, οι κοινωνικές διασυνδέσεις δεν είναι τόσο σημαντικά στοιχεία μπροστά σ’ αυτές τις αξίες.
-Συνήθως, ο βασικός Χαρακτήρας μένει μόνος του, οι φίλοι και συνεργάτες απομακρύνονται και η δυσκολία του μεγαλώνει.
-Τα θέματα που θίγονται και οι βασικές δράσεις αφορούν σύγχρονα κοινωνικά θέματα που δρουν εναντίον του βασικού Χαρακτήρα και τον κάνουν να προωθεί την αναζήτηση νέων αξιών.
Τέτοια θέματα σήμερα είναι όλα τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα: η αποσύνθεση των οικογενειών στις δυτικές κοινωνίες, η ελευθερία των παιδιών, η ανικανότητα των αντρών και των γυναικών στους παραδοσιακούς τους ρόλους και στις σχέσεις τους, η αμοιβαία αλλαγή των ρόλων, οι συγκρούσεις των δύο (και τριών) φύλων, τα προβλήματα στους εργασιακούς χώρους, τα ηθικά διλήμματα πάνω στην τιμιότητα, το καθήκον, τη δικαιοσύνη, και, κυρίως, οι δυσλειτουργικοί χαρακτήρες και οι δυσλειτουργικές οικογένειες. Το κωμικά στοιχεία βρίσκονται ενσωματωμένα στις ίδιες τις καταστάσεις. Είναι δουλειά του σεναριογράφου να στήσει αυτές τις καταστάσεις με τέτοιο τρόπο που και να βγάζουν γέλιο και να προωθούν τη βασική δράση. Τα ίδια περιστατικά με άλλη οργάνωση και άλλο πρόσθετο Τόνο θα μπορούσαν να δημιουργήσουν «τραγωδίες» και μελαγχολικά συναισθήματα. Η οργάνωση έγκειται στην παράθεση μιας κατάστασης που ευνοεί την παρεξήγηση, την ασυνεννοησία και το «ανόητο», ακόμη και αν ό,τι λέγεται θα θεωρούνταν απολύτως φυσιολογικό υπό άλλες συνθήκες. Τέτοιες αντιπαραθέσεις μπορούν να δημιουργηθούν με διάφορους τρόπους, όπως:
-Η ενώπιος ενωπίω συνδιαλλαγή και επικοινωνία ενός «τέρατος» με έναν «φυσιολογικό» μέσο άνθρωπο ή μια «φυσιολογική» κατάσταση. Ως «τέρας» (monster) νοείται αυτός που κάνει ή είναι κάτι στον υπερθετικό βαθμό, πάνω από τον μέσο όρο, και αυτό το κάτι προβάλλεται συνεχώς ως κυρίαρχο στοιχείο του. Ακόμη, η απλή παρουσίαση ενός «τέρατος» και η κατάσταση που αυτό θεωρεί ως απόλυτα φυσιολογική, ενώ για το μέσο κοινό δεν είναι, όπως π.χ. τα θέματα που σχετίζονται με το σεξ.
-Η γνώση του κοινού για κάτι που δεν ξέρει ο χαρακτήρας, ο οποίος θα βρεθεί άμεσα στη δυσάρεστη κατάσταση να πρέπει να το αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα, η παρεξήγηση ως προς την ταυτότητα των συνδιαλεγομένων (ένας ταξιτζής μπερδεύει έναν συγγραφέα με έναν συνονόματο αθλητή).
-Η χρήση των δυνατοτήτων της κάμερας και της σκηνοθεσίας για να κρυφτεί κάτι από το κοινό, έστω και αν το ξέρει ο ήρωας, προκειμένου να νιώσει έκπληξη και να γελάσει. -
-Η συνειδητή αντιστροφή ρόλων (π.χ. όταν ένας άντρας κάνει δουλειές μητέρας). -
-Οι «ατάκες» του Πρωταγωνιστή (τα λεκτικά γκαγκ) ή τα σωματικά γκαγκ που μπορούν να βασίζονται στο τόνισμα της «ανόητης» κατάστασης μέσω της Ειρωνείας (υπερβολής/ αντιστροφής ή Υποτίμησης κ.λπ.).
Στα προαναφερόμενα, ο Robert McKee προσθέτει την ανάγκη της Κωμωδίας να πείθει τους θεατές ότι «κανένας δεν πληγώνεται» (1999, 87-88). Το κοινό βλέπει τους χαρακτήρες είτε να πέφτουν επάνω σε τοίχους είτε να έχουν τροχαία, χωρίς να υποφέρουν. Και αναφέρει χαρακτηριστικά μια βασική σκηνή από μια από τις καλύτερες Κωμωδίες Καταστάσεων (με έντονα στοιχεία από Τόνο Screwball και Σάτιρας) όλων των εποχών, την ταινία A Fish Called Wanda/ Ένα ψάρι που το έλεγαν Γουάντα (1988), όπου ένας φιλόζωος «δολοφόνος» σκοτώνει κατά λάθος μια σειρά από σκυλάκια, αντί για το αφεντικό τους. Στις δοκιμαστικές προβολές το Η δημιουργία της μυθοπλαστικής αφήγησης και τα Είδη των κινηματογραφικών ταινιών 4 κοινό σοκαρίστηκε όταν είδε το πλάνο με το τελευταίο σκοτωμένο σκυλάκι καταπλακωμένο από ένα τεράστιο όγκο τσιμέντου. Αντίθετα, όταν είδε το εναλλακτικά γυρισμένο πλάνο που απεικόνιζε μόνο τον όγκο τσιμέντου και υπονοούσε ότι από κάτω είναι το σκυλάκι, απλώς γέλασε! Στις δυτικές βιομηχανίες, οι ταινίες του Frank Capra του 1930-1940 είναι το αρχέτυπο τέτοιων κωμωδιών. Το ίδιο και οι κωμωδίες του Woody Allen στις δεκαετίες 1970 και 1980. Η κατεξοχήν κωμωδία της δεκαετίας του 1990 θεωρείται το Forrest Gump, όπως επίσης οι ταινίες που έχουν πρωταγωνιστικούς ρόλους ερμηνευμένους από το Danny De Vitto, τον Robin Williams κ.λπ. Η μετεξέλιξη της αμερικανικής κωμωδίας από το 1930 έως το 2000 καταδεικνύει ότι, ενώ τότε οι αξίες που προωθούνταν ήταν περισσότερο κοινωνικές και η λύση προερχόταν από τις ίδιες τις δυνατότητες της κοινωνίας, τώρα υπάρχει η τάση ο ήρωας να δρα μόνος του για την επιβίωσή του και, συνήθως, απέναντι στην ίδια την κυρίαρχη κοινωνική κατάσταση (Dancynger & Rush 1995, 62). Τα δύο βασικά αφηγηματικά Είδη στα οποία συνίσταται η Κωμωδία είναι η Κωμωδία Καταστάσεων και η Ρομαντική (Αισθηματική) κωμωδία σε διάφορους Τόνους και αφηγηματικά Ύφη που δημιουργούν αφηγηματικά υποείδη.
Πηγή: 08_chapter_07.pdf (kallipos.gr)