Η "σλάπστικ" κωμωδία
της Κατερίνα Σιδηροπούλου
Με τον όρο κωμωδία χαρακτηρίζουμε κάθε έργο που σκοπό έχει να διασκεδάσει, καταπιάνοντας ένα θέμα από την χιουμοριστική του πλευρά. Το είδος αυτό ξεκίνησε από το αρχαίο θέατρο, όπως προείπαμε, και στη συνέχεια, με την πάροδο των αιώνων και την εξέλιξη που επήλθε, επεκτάθηκε και σε άλλα μέσα, όπως το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο.
Ένα από τα είδη της κωμωδίας – όσον αφορά τα κινηματογραφικά μονοπάτια που ακολούθησε – είναι και η σλαπστικ – φαρσοκωμωδία ελληνιστί. Αρκεί να σας αναφέρω το όνομα Τσάρλι Τσάπλιν, για να καταλάβετε ακριβώς τι εννοώ, αναγνώστες μου. Η σλάπστικ κωμωδία στηρίζεται καθαρά στις σωματικές κινήσεις του ηθοποιού και άνθισε κυρίως την περίοδο του βωβού κινηματογράφου.
Πατέρας του είδους ο Μακ Σέννετ, μαθητής του David Griffith, ενός από τους μεγαλύτερους κινηματογραφιστές όλων των εποχών. Ο Σέννετsennet δημιουργεί την δική του εταιρεία παραγωγής, την Keystone, το 1912, η οποία αποτελεί «φυτώριο» όλων των μεγάλων κωμικών. Στο κωμικό σύμπαν του Σέννετ καταργούνται όλοι οι φυσικοί νόμοι, μεταμορφώνοντας τον άνθρωπο σε μηχανή παραγωγής ευτράπελων γεγονότων. Οι ταινίες του στηρίζονταν στον αυτοσχεδιασμό, είχαν χαλαρή δομή και σχεδόν ανύπαρκτη πλοκή, οι ήρωες εξατομικεύονταν βάσει της φυσικής τους εμφάνισης και όλα αυτά συνδέονταν άρτια με την κίνηση, το αστείο. Οι πιο γνωστές ταινίες του είναι «Το ρομάντζο της Τίλλι ξεφουσκώνει», «Ο Μεταμφιεσμένος» και «Η νύφη του πούλμαν».
Τσάρλι Τσάπλιν.
Από τις πιο γνωστές προσωπικότητες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Εκκεντρικός, αλλά και εξαιρετικός κωμικός. Αρχικά ήταν συνεργάτης του Σέννετ, αλλά σταδιακά αποχώρησε, εφόσον οι δύο άντρες αντιλαμβάνονταν διαφορετικά το ρόλο της κωμωδίας. Ο Τσάπλιν θεωρούσε το είδος αυτό όχι ως αυτοσκοπό αλλά ως μέσον να εκφράσει όλα εκείνα που ήθελε να πει δημόσια. Δημιουργός μιας από τις πιο γνωστές φυσιογνωμίες στους κινηματογραφικούς κόλπους, ο μικρός αλήτης αποτελούσε την τέλεια αντίθεση για τον Τσάπλιν, αφού μέσα από την κακεντρέχεια και την σκληρότητα που τον ακολουθούσαν, εκείνος χαρακτηριζόταν από ευγένεια και γενναιοδωρία. Ο Τσάπλιν είχε στο ενεργητικό του ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες. Πιο δημοφιλείς είναι : «Ο δραπέτης» , «Ο Σαρλώ στρατιώτης», «Το χαμίνι», «Τα φώτα της πόλης», «Ο χρυσοθήρας», «Ο δικτάτορας» και «Ο κύριος Βερντού».
Ο Μπάστερ Κήτον είναι ένας ακόμα μεγάλος ηθοποιός της σλάπστικ κωμωδίας. Μπορεί να έχει παίξει σε 19 μόλις ταινίες, αναμφισβήτητα όμως αποτελούν τις καλύτερες στο είδος αυτό. Ο Κήτον πίστευε πως η κωμωδία πρέπει να είναι αστεία και όχι γελοία, γι’ αυτό οι ταινίες του αποπνέουν έναν ρεαλισμό. Αρκετά καυστικός και χωρίς κανέναν συναισθηματισμό, ο Κήτον παλεύει στις ταινίες του να αντιμετωπίσει όλα εκείνα τα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά του. «Ο στρατηγός», «Ο θαλασσοπόρος» και «Ο Μπάστερ Κήτον καουμπόυς» είναι κάποιες από τις καλύτερες ταινίες του.
Οι Χάρολντ Λόυντ και Χάρρυ Λάνγκτον είναι ακόμα δύο ηθοποιοί που μεσουράνησαν την περίοδο της βωβής κωμωδίας. Ο Λόυντ διέθετε απίστευτη ενεργητικότητα και χάρη και στις ταινίες του προσπαθούσε συχνά να κερδίσει τις αιθέριες υπάρξεις που τον ενδιέφεραν. Μπορεί οι ταινίες του να μην στηρίζονται σε κάποιο κοινωνικό θέμα, εντούτοις αναπτύσσει με τέτοιο τρόπο το αστείο που κάνει τον θεατή να αγωνιά. Ο Λάνγκτον, από την άλλη, δεν ήταν τόσο δημοφιλής όσο οι προηγούμενοι. Οι ταινίες του δεν στηρίζονταν στην φυσική κίνηση, έχοντας, έτσι, την πιο σύντομη καριέρα ( 1926-1928).
Αλλά η σλάπστικ κωμωδία δεν τελειώνει με τον βωβό κινηματογράφο. Το 1968 κάνει την εμφάνισή της στις οθόνες, το Πάρτι του Μπλέικ Έντουαρντς με τον Πίτερ Σέλλερς, ένα αυτοσχεδιαστικό σλάπστικ όργιο που θεωρείται μία από τις κορυφαίες στιγμές του είδους.
Στη Γαλλία, το είδος υπηρέτησε επάξια ο Ζακ Τατί.
Στον σύγχρονο κινηματογράφο, η σλαπστικ κωμωδία γνώρισε την επιτυχία στο πρόσωπο του ιδιόρρυθμου Μίστερ Μπιν. Ο Ρόουαν Άτκινσον ήταν ένας εκ των σεναριογράφων της δημοφιλούς σειράς που έκανε πρεμιέρα το 1990 και τελείωσε το 1995. Η σειρά προβλήθηκε σε πολλές χώρες, κερδίζοντας όλο και περισσότερους θαυμαστές. Η εκφραστικότητα και η ευφυία του Άτκινσον είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που οδήγησαν στην επιτυχία.
Στοιχεία σλάπστικ κωμωδίας βλέπουμε παντού στον σύγχρονο κινηματογράφο: από τις γκριμάτσες του Τζιμ Κάρεϊ, μέχρι τα τρελά κυνηγητά του Ουές Άντερσον.
Τέλος, στα ελληνικά δεδομένα, ο Θανάσης Βέγγος ήταν από εκείνους τους ηθοποιούς που χάρισαν απλόχερα το γέλιο στους θεατές με τις γκάφες του και την αφέλειά του. Ο ηθοποιός χρησιμοποιούσε αρκετά τη φυσική κίνηση για να προκαλέσει το αστείο, το οποίο δεν άγγιζε καθόλου το γελοίο.
Πηγή: Μάθημα Κινηματογραφικής Ιστορίας 8: Η σλάπστικ κωμωδία (cinepivates.gr)