Ζερμέν Ντυλάκ (1882-1942) Germain Dulac

Φεμινίστρια, σοσιαλίστρια και πρωτοπόρος κινηματογραφίστρια της γαλλικής πρωτοπορίας του 1920 και 1930.

"Ο κινηµατογράφος, όπως τον αντιλαµβανόµαστε σήµερα,δεν είναι παρά ο καθρέφτης των άλλων τεχνών.
Λοιπόν, παραείναι σπουδαίος για να παραµείνει απλώς ένας καθρέφτης, πρέπει να απελευθερωθεί από τις αλυσίδες του και να του δοθεί η αληθινή του προσωπικότητα."
Germaine Dulac

Εκπρόσωπος µαζί µε τον Ζαν Επστάιν της πρώιµης γαλλικής κινηµατογραφικής πρωτοπορίας του 1920, η Ζερµέν Ντιλάκ (1882-1942), είναι από τις πρώτες γυναίκες πίσω από την κάµερα και θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του κινηματογράφου τόσο ως εικαστική τέχνη, όσο και ως κοινωνική πρακτική. Δραστήρια φεµινίστρια, εργάζεται αρχικά ως δηµοσιογράφος και κριτικός θεάτρου. Το 1916 ιδρύει µια µικρή εταιρεία παραγωγής µε τον σύζυγό της, από τον οποίο σύντοµα θα χωρίσει, για να µοιραστεί από τότε τη ζωή της µε τη συνεργάτιδά της Μαρί-Αν Μαλβίλ. Εμβληματική μορφή της πρωτοπορίας που ανθίζει στη Γαλλία το 1920 συμμετέχει ενεργά στην «Ομάδα των Ιμπρεσιονιστών», γνωστή και ως «Πρώτη Γαλλική Πρωτοπορία» για να περάσει γρήγορα στην «Ομάδα των Σουρεαλιστών» τη λεγόμενη «Δεύτερη Γαλλική Πρωτοπορία».

Γνωστή κυρίως από τη συνεργασία της με τον σουρεαλιστή Antonin Artaud στο σενάριο της ταινίας Το Κοχύλι και ο Κληρικός (1928) που καταλήγει σε διαμάχη και οδηγεί στο «σκάνδαλο των Ουρσουλινών», η Ντιλάκ ωστόσο θα πραγματοποιήσει ένα σώμα ταινιών, που αποτελεί ένα από τα πιο καινοτόμα τεχνικά και αφηγηματικά πειράματα της εποχής εκείνης.Με έντονη την επιρροή του συµβολισµού στις πρώτες της ταινίες (1915-1918), η αγωνία της Ντιλάκ για έναν «καθαρό» κινηµατογράφο, αποδεσµευµένο από εξωφιλµικές επιρροές, διαπερνά το σύνολο του κινηµατογραφικού της έργου, που περιλαμβάνει περισσότερες από 30 ταινίες, σε μια προσπάθεια να συναντηθούν τα κινηµατογραφικά είδη: οι εµπορικές, αλλά και οι πιο πρωτοποριακές της ταινίες – από τον ιµπρεσιονισµό (1919-1928) στο σουρεαλισµό (1927) και την αφαίρεση (1929) και τέλος τα επίκαιρα και το επιστηµονικό ντοκιµαντέρ (1930-1936).

Το πολυδιάστατο κινηματογραφικό της έργο, που χαρακτηριστικά αποκαλεί κινηματογραφική έρευνα (recherche cinegraphique) συμπυκνώνεται στα θεωρητικά της γραπτά που μαρτυρούν τον παθιασμένο της αγώνα για έναν Καθαρό Κινηματογράφο, αποδεσμευμένο από εξωφιλμικές επιρροές όπως η λογοτεχνία, το θέατρο, η μουσική, και την αγωνία της για τη διαμόρφωση ενός ισότιμου θεωρητικού και κριτικού διαλόγου σε μια εποχή έντονων ζυμώσεων γύρω από τον ορισμό του κινηματογράφου και την προβληματική του φύλου, όπως αυτή του μεσοπολέμου.Η Ντιλάκ θα γράψει αναρίθµητα άρθρα για την πρακτική και τη θεωρία του κινηµατογράφου, θα δώσει παθιασµένες διαλέξεις, θα εκδώσει ένα κινηµατογραφικό περιοδικό, θα συνιδρύσει τη Γαλλική Οµοσπονδία Κινηµατογραφικών Λεσχών. Από το 1930 και έως το θάνατό της εργάζεται ως παραγωγός επικαίρων στην εταιρεία Pathe και στη συνέχεια στη Gaumont. Πολύπλευρη, παραγωγική, πεισµατάρα και πολιτικά ενεργή, συγκαταλέγεται στους πιο ακούραστους υπέρµαχους του κινηµατογράφου ως ανεξάρτητης µορφής τέχνης.

--------------------------------------------------------

ΖΕΡΜΕΝ ΝΤΙΛΑΚ. Ο καθαρός κινηµατογράφος
της Τάµι Γουίλιαµς
Φεµινίστρια, σοσιαλίστρια και πρωτοπόρος κινηµατογραφίστρια της γαλλικής πρωτοπορίας του 1920 και 1930, η Ζερµέν Ντιλάκ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του κινηµατογράφου ως τέχνης αλλά και ως κοινωνικής πρακτικής. Πέρα από τα θεωρητικά της γραπτά (συγκεντρωµένα στην έκδοση Germaine Dulac, Ecrits sur le Cinema, εκδ. Paris Experimental, Paris 1994) και τον παθιασµένο της αγώνα για την αναγνώριση του κινηµατογράφου, σκηνοθέτησε περισσότερες από 30 ταινίες, εισάγοντας νέες τάσεις, από τον ιµπρεσιονισµό έως την αφαίρεση. Επίσης γύρισε ισάριθµες ταινίες επικαίρων και ντοκιµαντέρ, εµπλουτίζοντας το τοπίο του µη µυθοπλαστικού κινηµατογράφου.
Οι πρώιµες ταινίες της εκφράζουν τις επιρροές του συµβολισµού του 19ου αιώνα, της ζωγραφικής των προραφαηλιτών, των θεατρικών έργων του Ίψεν, της µουσικής του Ντεµπισί και του Σοπέν, όπως επίσης και των χορογραφιών της Λόι Φούλερ. Σύντοµα, η Ντιλάκ θα ισχυριστεί πως ο κινηµατογράφος, βασιζόµενος στα ίδια του τα εκφραστικά µέσα (αναπαριστώντας τη ζωή µε τις γραµµές και τις µορφές της, την κίνηση και το ρυθµό) µπορεί να οπτικοποιήσει πνευµατικές καταστάσεις και να διαβιβάσει –µέσω της «αίσθησης»– συγκεκριµένες ιδέες χειραφέτησης. Σε µια κοινωνία τραυµατισµένη από τον πόλεµο και στιγµατισµένη από την έντονη αντίθεση ανάµεσα σε έναν επίσηµο συντηρητικό ηθικό λόγο και τις νέες ελευθερίες των «annees folles» (Θορυβώδης δεκαετία του ’20), η Ντιλάκ πίστευε ότι ο κινηµατογράφος, αυτό το σύγχρονο εργαλείο, µπορεί να εκφράσει καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη τέχνη την «εσωτερική ζωή» και την κοινωνική πραγµατικότητα του «άντρα της νέας εποχής», όπως επίσης και της «γυναίκας της νέας εποχής». Για το σκοπό αυτό χρησιµοποίησε πρωτοποριακές στρατηγικές και τεχνικές, από αναστοχαστικές αφηγηµατικές δοµές και τρόπους παρουσίασης µέχρι αφηρηµένους οπτικούς συσχετισµούς και τεχνικά εφέ, που της επέτρεψαν να εκφράσει τις προοδευτικές της κοινωνικές απόψεις µέσα από ένα πολύπλοκο δίκτυο σηµείων που βασίζεται στον υπαινιγµό. Έτσι ανακαλύπτουµε, τόσο στις πλέον «εµπορικές» όσο και τις πιο «πρωτοποριακές» ταινίες της, την οµορφιά, την πολυπλοκότητα και την τόλµη του συνολικού της έργου, αλλά και την απόλαυση εκείνου που η ίδια συνέλαβε και ονόµασε «καθαρό κινηµατογράφο».
Μέχρι πρόσφατα ωστόσο, και παρά την τεράστια συνεισφορά της στον κινηµατογράφο, η γνώση µας πάνω στο συνολικό έργο της Ντιλάκ περιοριζόταν σε λίγες µόνο ταινίες: στην ταινία της Ισπανική γιορτή (1919), βασισµένη σε λιµπρέτο του Λουί Ντιλάκ, Η χαµογελαστή κυρία Μπεντέ (1923), διασκευή του θεατρικού των Αντρέ Οµπέ και Ντενί Αµιέλ, και Το κοχύλι και ο κληρικός (1928), βασισµένη σε σενάριο του σουρεαλιστή Αντονέν Αρτό – που αντίστοιχα θεωρούνται η πρώτη ιµπρεσιονιστική, φεµινιστική και σουρεαλιστική ταινία του γαλλικού κινηµατογράφου. Επιπλέον, ενώ οι αγγλόφωνοι και γερµανόφωνοι ερευνητές έδωσαν έµφαση στη φεµινιστική διάσταση του έργου της, η γαλλοϊταλική τάση επικεντρώνεται στις καινοτόµες αισθητικές πλευρές του.
Με την πάροδο των χρόνων, βρέθηκαν περισσότερες από 25 ταινίες της, οι οποίες όχι µόνο µεταβάλλουν τις µέχρι πρότινος απόψεις σχετικά µε τη θέση της Ντιλάκ στην ιστορία του κινηµατογράφου και της τέχνης, αλλά και διευρύνουν την αντίληψή µας σχετικά µε το έργο της. Η συστηµατική προσπάθεια αποκατάστασης των ταινιών της από διάφορα κινηµατογραφικά αρχεία (Γαλλική Ταινιοθήκη, Ολλανδική Ταινιοθήκη) και διανοµείς (Lightcone) µας επιτρέπει να επανεξετάσουµε και να επανεκτιµήσουµε το συνολικό της έργο. Περισσότερο από το ένα τρίτο του έργου της, πέντε ταινίες από την περίοδο του ιµπρεσιονισµού (1919-1927) και τέσσερις από την περίοδο της αφαίρεσης (1929) θα παρουσιαστούν στην Αθήνα για να τις ανακαλύψετε.
Τάµι Γουίλιαµς
H Τάμι Μ. Γουίλιαμς είναι Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν στο Μιλουόκι των ΗΠΑ. Έχει επιμεληθεί προγράμματα σχετικά με την Ντιλάκ για το Μουσείο Ορσέ στο Παρίσι, το φεστιβάλ Il Cinema Ritrovato και τη Νάσιοναλ Γκάλερι στην Ουάσινγκτον. Έχει επίσης επιμεληθεί την έκδοση Germaine Dulac, au dela des impressions, εκδ. Association Francaise de Recherche sur l’Histoire du Cinema & Cineteca Bologna, 2006. Τα ερευνητικά και εκπαιδευτικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τον βωβό κινηματογραφο, τον παγκόσμιο γυναικείο κινηματογραφο, τις εθνικές κινηματογραφίες (ΗΠΑ, Ασία, Μέση Ανατολή), αλλά και τη σχέση του κινηματογράφου με τις άλλες τέχνες (μουσική, χορός, θέατρο, ζωγραφική, ψηφιακά μέσα).
το κείμενο έχει δημοσιευτεί στο site της Ταινιοθήκης της Ελλάδας http://www.tainiothiki.gr/ στα πλαίσια του 5ου ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

Πηγή: CAMERA STYLO ONLINE (wordpress.com)