Γιαρόμιλ Γιρίς (1935-2001)

Ο Γιάρομιλ Γίρες (Jaromil Jireš, 10 Δεκεμβρίου 1935 - 24 Οκτωβρίου 2001) ήταν Τσέχος σεναριογράφος και σκηνοθέτης, συνδεδεμένος με το Νέο Κύμα Τσεχίας.

Περί τη δεκαετία του 1960, ο Γίρες αντιμετώπισε προβλήματα λογοκρισίας και δεν του ήταν εύκολη η παραγωγή ταινιών. Ωστόσο, το 1963, σκηνοθέτησε την ταινία Křik (Η κραυγή) η οποία εισήχθη στο Φεστιβάλ Καννών. Η εν λόγω ταινία, πολλές φορές αναφέρεται ως η πρώτη του Νέου Κύματος, καθώς χαρακτηρίζεται από μπλακ χιούμορ, ερασιτέχνες ηθοποιούς και σινεφίλ ρεαλισμό.
Άλλη εξαίρετη ταινία του Γίρες ήταν το Žert (Το αστείο) του 1969, βασισμένη σε μυθιστόρημα του Μίλαν Κούντερα. Η ταινία αφορά τη ζωή του Λούντβικ Τζαν, ενός άνδρα, που διώχθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχοσλοβακίας, λόγω ενός αστείου που έκανε στην κοπέλα του αλλά και την εκδίκηση που παίρνει αργότερα μέσω μοιχείας. Η ταινία γυρίστηκε κατά τη διάρκεια της Άνοιξη της Πράγας, το 1968, και περιέχει πολλές σκηνές, τις οποίες τις σατιρίζει και κατακρίνει, γενικότερα, την κομμουνιστική ηγεσία της χώρας. Η ταινία κυκλοφόρησε μετά την εισβολή της Τσεχοσλοβακίας, έχοντας και επιτυχία στις πρώτες προβολές, όμως η ταινία, εν τέλει, έγινε απαγορευμένη και παρέμεινε έτσι, για τα επόμενα 20 χρόνια. Ο Άμος Βόγκελ θα δηλώσει: «η ταινία είναι το συγκλονιστικό κατηγορητήριο για τον ολοκληρωτισμό που ενυπάρχει στα κομμουνιστικά κράτη».
Το 1970, κυκλοφόρησε άλλη μία γνωστή ταινία του, το Valerie a týden divů (Η Βαλερί και η εβδομάδα των θαυμάτων), βασισμένη σε μυθιστόρημα του Βίτεσλαβ Νέζβαλ, και αφηγείται την ιστορία ενός 13χρονου κοριτσιού σχετικά με την εμμηνόρροια και τη σεξουαλική αφύπνιση που έρχεται σε αυτές τις ηλικίες. Μετά τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης στη χώρα, ο Γίρες συνέχισε να εργάζεται, δημιουργώντας λιγότερο λογοκριμένα έργα. Το 1971, κυκλοφόρησε την ταινία Η αγάπη μου για τα χελιδόνια, η οποία αφορούσε την αντίσταση των Τσέχων στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1979, κυκλοφόρησε και την ταινία Mladý muž a bílá velryba, η οποία εισήχθη στο 11ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μόσχας. Άλλη του ταινία που γνώρισε διάκριση ήταν του 1982 το Neúplné zatmení, το οποίο εισήχθη στο 33 Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1980 και 1990, συνέχισε να σκηνοθετεί ταινίες, όπως επίσης και ντοκιμαντέρ για όπερα και για μπαλέτα για την τηλεόραση.

Πηγή: Γιαρόμιλ Γιρίς - Βικιπαίδεια (wikipedia.org) 

Σκηνοθέτης που μετακόμισε με την εποχή στην Τσεχοσλοβακία

του Ρόναλντ Μπέργκαν Τρί 20 Νοεμβρίου 2001 06.17 EST

Ο Jaromil Jires, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 65 ετών, ήταν ένας από εκείνους τους Τσεχοσλοβάκους σκηνοθέτες κινηματογράφου που ξεκίνησαν για πρώτη φορά μεταξύ 1962 και 1968. Μεταξύ των πιο γνωστών ήταν οι Milos Forman, Ivan Passer, Jan Nemec, Vera Chytilova και Jiri Menzel, και - επηρεασμένοι από το νέο γαλλικό κύμα - οι περισσότεροι αντέδρασαν ενάντια στις κομφορμιστικές ταινίες της σταλινικής εποχής, αντλώντας από την καθημερινότητα με ρεαλιστικό τρόπο.
Μετά τη σοβιετική εισβολή του 1968, μερικοί μετανάστευσαν, άλλοι ξεθώριασαν και άλλοι, όπως ο Τζιρς, συνέχισαν να εργάζονται κατά την περίοδο της στασιμότητας.
Κατά ειρωνικό τρόπο, η καλύτερη ταινία του, Valerie And Her Week Of Wonders, εμφανίστηκε το 1970 κατά τη διάρκεια αυτής της αδιάκριτης εποχής. Με αυτήν την ταινία, ο Jires απομακρύνθηκε πολύ από τις πρώτες, απλές αφηγήσεις του για να ενταχθεί στη σχολή των Τσέχων κινηματογραφιστών, που εξακολουθούν να επικρατούν σήμερα, με μια τάση για το παράξενο και φανταστικό.
Γεννημένος στη Μπρατισλάβα, ο Jires σπούδασε στη διάσημη κινηματογραφική σχολή της Πράγας, Famu, αποφοιτώντας στη φωτογραφία και τη σκηνοθεσία. Εργάστηκε με το θέατρο Magic Lantern από το 1960-62, πριν κάνει το πρώτο του έργο, το The Cry (1963), για τα στούντιο Barrandov. Λέει για ένα ζευγάρι την ημέρα που γεννιέται το μωρό τους, καθώς ο νέος πατέρας αντιμετωπίζει κάθε είδους απειλή και δυσανεξία, αλλά εμφανίζεται ακόμα πιστεύοντας σε έναν καλύτερο κόσμο. Γεμάτη γοητεία και νεανική ζωντάνια, η ταινία κατασκευάστηκε με αποσπασματικό τρόπο και γυρίστηκε σε στιλ κινηματογράφου. Σύμφωνα με τον Jires, εξέφρασε μια εποχή "όταν οι πιο οικείες εμπειρίες των ανθρώπων συνδέονται με τα κύρια ρεύματα των παγκόσμιων γεγονότων".
Κατά την Άνοιξη της Πράγας του 1968, λίγο πριν τα σοβιετικά άρματα μάχης στην Τσεχοσλοβακία , ο Τζιρς έκανε το Αστείο, μια διασκευή από το σατιρικό μυθιστόρημα του Μίλαν Κούντερα για έναν άνδρα που στάλθηκε σε στρατόπεδο στρατού μετά από ένα πολιτικό αστείο με τις αταξίες του. «Η αισιοδοξία είναι το όπιο του λαού», ισχυρίζεται ο ήρωας. Δυστυχώς, οι αρχές δεν είδαν το αστείο και η ταινία παρέμεινε στα θησαυροφυλάκια για περισσότερες από δύο δεκαετίες.
Δεν είναι περίεργο που ο Τζιρς μετακόμισε στον ασφαλέστερο κόσμο των τεχνικών ντοκιμαντέρ, κυρίως για την όπερα και το μπαλέτο, τη δεκαετία του 1970 - αν και όχι πριν από την παραγωγή της Valerie And Her Week of Wonders. Η ιστορία ενός 13χρονου κοριτσιού που σώζει τη γιαγιά της, κατηγορούμενη για μαγεία, από τον πάσσαλο με μαγικά σκουλαρίκια, αποτελείται από εικόνες μυστικιστικές, θρησκευτικές, σεξουαλικές, βάναυσες και ρομαντικές. Ο Τζιρς είπε ότι αυτό που τον τράβηξε στο μυθιστόρημα προέλευσης ήταν "η συγκυρία της πραγματικότητας και του ονείρου, και ο παιχνιδιάρικος αγώνας μεταξύ τρόμου και χιούμορ".
Μερικά επιφυλακτικά χαρακτηριστικά ακολούθησαν τη δεκαετία του 1970, με αποκορύφωμα το Payment In Kind (1979), για έναν γηράσκον δικηγόρο που βγαίνει από τη σύνταξη για να βοηθήσει μια μικρή κοινότητα της Μοραβίας να καταπολεμήσει τη γραφειοκρατία. Καλά ερμηνευμένοι και καλά παρατηρημένοι όπως είναι, όλοι οι χαρακτήρες φαίνονται πολύ ωραίοι και υπάρχει μια φλέβα συναισθηματισμού που διατρέχει την ταινία. Όπως πολλοί από τους συγχρόνους του που συνέχισαν να σκηνοθετούν στην Τσεχοσλοβακία τα χρόνια πριν από την επανάσταση του βελούδου, ο Τζιέρς είχε εισέλθει στις πιο φιλόξενες γωνιές του κινηματογράφου.
Επέστρεψε στη διεθνή σκηνή το 1991 με το The Labyrinth, με πρωταγωνιστή τον Maximilian Schell ως σκηνοθέτη που ερευνά τον ιστορικό διωγμό των Εβραίων. Κομψό και προκλητικό, πρωταγωνίστησε επίσης ο Κρίστοφερ Τσάπλιν, γιος του Τσάρλι, ως Κάφκα. Μετά από αυτό, όμως, η ασθένεια, μετά από ένα σοβαρό τροχαίο ατύχημα, εμπόδισε τον Τζιρες να επιστρέψει σε παρόμοια θρασύτατα θέματα.
Έζησε με τη σύζυγό του, Χάνα Τζιρέσοβα και δύο παιδιά.

Πηγή: Jaromil Jires | Film | The Guardian 

Φιλμογραφία

Σκηνοθεσία

Σεναριογράφος-Συγγραφέας