Μαρσέλ Πανιόλ (1895-1974)

Ο Μαρσέλ Πανιόλ (Γαλλικά: Marcel Pagnol) (1895 - 1974) ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης. Έγινε διάσημος με το Μαριούς, ένα έργο που ανέβηκε στο θέατρο τον Μάρτιο του 1929. Ίδρυσε στη Μασσαλία το 1934 δική του εταιρεία παραγωγής και στούντιο κινηματογραφικών ταινιών και έκανε πολλές ταινίες με μεγάλους ηθοποιούς της εποχής (ιδίως τους Ραιμύ, Φερναντέλ και Πιέρ Φρεσνέ). Το 1946, εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Μετά το 1956, απομακρύνθηκε από τον κινηματογράφο και το θέατρο και άρχισε να γράφει αυτοβιογραφικά έργα.

Ο Μαρσέλ Πανιόλ γεννήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1895 στην Ωμπάνι, στο νομό Μπους-ντυ-Ρον, στη νότια Γαλλία, κοντά στη Μασσαλία. Είχε τρία μικρότερα αδέλφια και ο πατέρας τους ήταν δάσκαλος. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Μασσαλία.
Τον Ιούλιο του 1904, ο πατέρας του, ανησυχώντας για την υγεία της συζύγου του, ενοικίασε ένα σπίτι στο ήσυχο προβηγκιανό χωριό Λα Τρέιγ για τις καλοκαιρινές διακοπές, οι λόφοι του θα αποτελέσουν τον παράδεισο της ευτυχισμένης παιδικής του ηλικίας και σκηνικό για τα πιο όμορφα επεισόδια των διάσημων Αναμνήσεων της παιδικής ηλικίας. Ωστόσο, η υγεία της μητέρας του, η οποία ήταν πάντα φιλάσθενη, επιδεινώθηκε και πέθανε, σε ηλικία 36 ετών. Ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε το 1912.
Το 1913, σε ηλικία 18 ετών, ο Μαρσέλ άρχισε να σπουδάζει λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Αιξ-αν-Προβάνς. Όταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, κλήθηκε στο πεζικό στη Νίκαια, αλλά τον Ιανουάριο του 1915 απολύθηκε λόγω αδυναμίας. Στις 2 Μαρτίου 1916, παντρεύτηκε τη Σιμόν Κολέν στη Μασσαλία και το Νοέμβριο πήρε το πτυχίο του στα Αγγλικά. Έγινε καθηγητής Αγγλικών και δίδαξε σε διάφορα κολέγια και σε ένα λύκειο στη Μασσαλία.

Το 1922, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου δίδαξε αγγλικά μέχρι το 1927, όταν αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στη συγγραφή.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συμμετείχε σε μια ομάδα νέων συγγραφέων, σε συνεργασία με έναν από τους οποίους, τον Πωλ Νιβουά, έγραψε το θεατρικό έργο, Οι έμποροι της δόξας, το οποίο δημοσιεύθηκε το 1924 και το 1925 ανέβηκε στη θεατρική σκηνή. Το έργο έλαβε καλές κριτικές αλλά το θέμα του, η κερδοσκοπία στον πόλεμο, δεν άρεσε στο κοινό και κατέβηκε σύντομα. Το 1926 είχε περισσότερη επιτυχία με το νέο θεατρικό του Τζαζ. Ακολούθησε, το 1928, το Τοπάζ, που τον καθιέρωσε σαν θεατρικό συγγραφέα. Το έργο παίχθηκε για δυο χρόνια στο Παρίσι, αργότερα ανέβηκε μεταφρασμένο στα αγγλικά στο Μπρόντγουεϊ και το 1933 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Ο Μαρσέλ Πανιόλ ζούσε στο Παρίσι, επέστρεφε όμως νοσταλγικά στις ρίζες του στην Προβηγκία, χρησιμοποιώντας την ως σκηνικό για τα επόμενα 3 θεατρικά έργα του: Μαριούς, (1929), Φανή (1931) και Σεζάρ (1936), γνωστά ως Η Τριλογία της Μασσαλίας. Η χρήση της ιδιωματικής γλώσσας της περιοχής και η ικανότητά του στην ανάδειξη της ατμόσφαιρας του λιμανιού της Μασσαλίας έκαναν τα έργα ιδιαίτερα αγαπητά στο κοινό και η μεταφορά τους στον κινηματογράφο επέδρασε στους νεορεαλιστές.
Το 1926 χώρισε από τη Σιμόν και δημιούργησε σχέση με τη νεαρή Αγγλίδα χορεύτρια Κίτυ Μέρφι. Ο γιος τους Ζακ Πανιόλ γεννήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1930. Ο Ζακ αργότερα έγινε βοηθός του πατέρα του και στη συνέχεια καμεραμάν για τη Φρανς 3 Μασσαλία.

Το 1929, σε μια επίσκεψη στο Λονδίνο, ο Πανιόλ παρακολούθησε την προβολή μιας από τις πρώτες ταινίες ομιλούντος κινηματογράφου και εντυπωσιάστηκε τόσο που αποφάσισε να αφιερώσει τις προσπάθειές του στον κινηματογράφο. Το έργο του Μαριούς έγινε το πρώτο από τα θεατρικά έργα του που προσαρμόστηκε σε ταινία το 1931 και είναι μια από τις πρώτες επιτυχημένες ταινίες του ομιλούντος κινηματογράφου στη γαλλική γλώσσα. Πολλές από τις ταινίες του βραβεύτηκαν, όπως: Ανζέλ (Angèle, 1934), Νέα βλάστηση (Regain, 1937), Η γυναίκα του ψωμά (La Femme du boulanger, 1938), Η κόρη του πηγαδά (La Fille du puisatier, 1940), Η ωραία μυλωνού (La Belle Meunière, 1948), Η Μανόν των πηγών (Manon des Sources, 1953) και Γράμματα από τον μύλο μου (Les Lettres de mon moulin,1954).
Το 1932, διάσημος και ευκατάστατος, ο Πανιόλ ίδρυσε τα δικά του στούντιο παραγωγής ταινιών κοντά στη Μασσαλία. Κατά την επόμενη δεκαετία, παρήγαγε δικές του ταινίες, κατέχοντας πολλούς διαφορετικούς ρόλους στην παραγωγή - χρηματοδότης, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, επικεφαλής στούντιο και μεταφραστής ξενόγλωσσων σεναρίων - και απασχολώντας τους μεγαλύτερους Γάλλους ηθοποιούς της περιόδου.
Στις 4 Απριλίου 1946, ο Πανιόλ εξελέγη στη Γαλλική Ακαδημία, ήταν ο πρώτος σκηνοθέτης που τιμήθηκε με αυτήν την ανώτατη διάκριση.

Στις ταινίες του, ο Μαρσέλ Πανιόλ μετέφερε το συγγραφικό ταλέντο του στη μεγάλη οθόνη. Τα έργα του διακρίνονται για τη σφιχτοδεμένη πλοκή τους και τους ρεαλιστικούς διαλόγους. Η δράση τους εκτυλίσσεται στην Προβηγκία και ως θέμα του είχε επιλέξει την επαρχιακή ζωή των κατώτερων τάξεων και τη ζωή των αγροτών στη νότια Γαλλία.

Το 1945, ο Πανιόλ ξαναπαντρεύτηκε την ηθοποιό Ζακλίν Πανιόλ με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά, τον Φρεντερίκ (γεννήθηκε το 1946) και την Εστέλ (γεννήθηκε το 1949). Η Εστέλ πέθανε σε ηλικία δύο ετών, γεγονός που του προκάλεσε τόσο πόνο που έφυγε από το νότο και επέστρεψε για να ζήσει στο Παρίσι. Επέστρεψε στη συγγραφή θεατρικών έργων, αλλά καθώς το επόμενο έργο του δεν είχε επιτυχία, αποφάσισε να αλλάξει το αντικείμενό του για άλλη μια φορά και άρχισε να γράφει μια σειρά από αυτοβιογραφικά μυθιστορήματα - Αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας (Souvenirs d'enfance) - με βάση τα παιδικά του βιώματα.
Το 1957, δημοσιεύθηκαν τα δύο πρώτα μυθιστορήματα των Αναμνήσεων, Η δόξα του πατέρα μου (La Gloire de mon père) και Ο πύργος της μητέρας μου (Le château de ma mère), που είχαν άμεση αναγνώριση. Το τρίτο, Ο καιρός των μυστικών ( Le Temps des secrets) δημοσιεύτηκε το 1959 και το τέταρτο, Ο καιρός του έρωτα (Le Temps des Amours) έμεινε ημιτελές και δημοσιεύθηκε το 1977, μετά το θάνατό του.
Τέλος, το 1962, ο Πανιόλ στράφηκε σε μια δεύτερη σειρά, Το νερό των λόφων (L'Eau des Collines), ένα μυθιστόρημα σε δύο τόμους: Ζαν ντε Φλορέτ (Jean de Florette) και Η Μανόν των πηγών (Manon des Sources), το τελευταίο εμπνευσμένο από την ομώνυμη ταινία του που έκανε το 1953. Το έργο, που επικεντρώθηκε στην αγροτική ζωή της Προβηγκίας στις αρχές του 20ού αιώνα, δημοσιεύθηκε το 1962.
Αρκετά από τα έργα του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο από άλλους σκηνοθέτες, όπως οι ταινίες Ζαν ντε Φλορέτ και Η Μανόν των Πηγών του Κλωντ Μπερί το1986.

Ο Μαρσέλ Πανιόλ πέθανε στο Παρίσι στις 18 Απριλίου 1974. Αναπαύεται στη Μασσαλία στο νεκροταφείο La Treille, μαζί με τη μητέρα, τον πατέρα, τους αδελφούς και τη σύζυγό του. Ο παιδικός φίλος του, ο Νταβίντ Μανιάν (Λιλί ντε Μπελόν στις αυτοβιογραφίες), πέθανε στη Δεύτερη Μάχη του Μάρνη τον Ιούλιο του 1918 και είναι θαμμένος κοντά.

Πηγή: Μαρσέλ Πανιόλ - Βικιπαίδεια (wikipedia.org) 

Φιλμογραφία

Σκηνοθεσία

Σεναριογράφος-Συγγραφέας

Πηγή: Marcel Pagnol - IMDb 

Marcel Pagnol with Orane Demazis, Pierre Fresnay on set of film Cesar in 1936

Marcel et Jacqueline Pagnol