Πιερ Πάολο Παζολίνι (1922-1975)

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι (Pier Paolo Pasolini, 5 Μαρτίου 1922 – 2 Νοεμβρίου 1975) ήταν Ιταλός ηθοποιός, ποιητής, συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης.

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι γεννήθηκε στην Μπολόνια της Ιταλίας στις 5 Μαρτίου του 1922, χρονιά που ανεβαίνει στην εξουσία ο Μουσολίνι. Το γεγονός αυτό αποτελεί σταθμό και για την κοινωνική διάρθρωση της Ιταλίας που αλλάζει μορφή χάνοντας σιγά σιγά την αναγεννησιακή της παράδοση και καταντώντας χώρα μιας μάζας μικροαστών στα χέρια του μεγάλου κεφαλαίου και των μεγαλογαιοκτημόνων.
Γι'αυτό το λόγο κιόλας ο Παζολίνι υπήρξε δηλωμένος Μαρξιστής και αμετανόητος Αντιφασίστας. Σχεδόν όλες οι ταινίες του περιέχουν κοινωνικά και πολιτικά σχόλια για τα λαϊκά και αστικά στρώματα, τα οποία συμβαδίζουν με τις αρχές του Μαρξισμού, όπως Το θεώρημα (1968) και το Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο.
Πατέρας του ήταν ο Κάρλο Παζολίνι, υπαξιωματικός του πεζικού, γόνος παλιάς οικογένειας της Ραβέννας, της οποίας κατασπατάλησε τη μικρή περιουσία και κατατάχτηκε στο στρατό ως μοναδική λύση. Μητέρα του η Σουζάνα Κολούσι, από οικογένεια εύπορων αγροτών, δασκάλα, απ' την Καζάρσα του Φριούλι, ακριτική περιοχή της Ιταλίας στα σύνορα της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Το επάγγελμα του Κάρλο Παζολίνι ως στρατιωτικού υποχρεώνει την οικογένειά του σε συνεχείς μετακινήσεις. Στο Κονιλιάνο του Μπελούνο γεννιέται, το 1925, ο αδερφός του Γκουίντο-Αλμπέρτο.
Γράφει ο Παζολίνι στον Αιρετικό Εμπειρισμό:
Την εποχή εκείνη τα πήγαινα ακόμα καλά με τον πατέρα μου. Ήμουνα ιδιαίτερα πεισματάρης και καπριτσιόζος (δηλαδή νευρωτικός), αλλά κατά βάθος καλός. Με τη μητέρα μου (έγκυο αλλά δεν το θυμάμαι) ήμουνα, όπως και σ' όλη μου τη ζωή, δεμένος με μια παθιασμένη αγάπη χωρίς ελπίδα.Είναι αλήθεια ότι μάνα και πατέρας απ' τη νηπιακή ηλικία επηρεάζουν διαμετρικά αντίθετα και με καθοριστικό τρόπο την ψυχοσύνθεση του παιδιού. Ο πατέρας διοικεί την οικογένεια με στρατιωτικό τρόπο. Τυραννικός κι αυταρχικός προκαλεί μόνο φόβο. "Γεμάτος πάθος, σεξουαλικότατος, βίαιος σαν χαρακτήρας" γράφει γι' αυτόν ο γιος του, "κατέληξε στη Λιβύη, χωρίς δεκάρα· έτσι άρχισε τη στρατιωτική καριέρα που τον καταπίεσε και τον παραμόρφωσε ψυχολογικά τόσο ώστε να τον σπρώξει στον έσχατο συντηρητισμό. Είχε ποντάρει τα πάντα πάνω στη φιλολογική μου καριέρα, από τότε που ήμουνα ακόμα παιδί, μιας και τα πρώτα μου ποιήματα τα έγραψα σε ηλικία εφτά χρονών. Είχε διαισθανθεί, ο κακομοίρης, αλλά δεν είχε προβλέψει τις ταπεινώσεις που θα συνόδευαν την επιτυχία μου". Αλλά το καθοριστικό πρόσωπο στη ζωή του είναι η γλυκύτατη μητέρα, μόνιμο αντικείμενο λατρείας, στην οποία θα αφιερώσει μερικούς απ' τους πιο δυνατούς του στίχους. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε, έστω κι απ' αυτές τις λίγες ενδείξεις, τα σημάδια ενός τεράστιου οιδιπόδειου συμπλέγματος, του οποίο ο Παζολίνι είχε μια σπάνια όσο και ακραία επίγνωση.
Τα πρώτα του ποιήματα γράφηκαν στο Σάτσιλε όπου ο Παζολίνι έβγαλε το δημοτικό σχολείο. Ύστερα ακολούθησαν άλλες μετακινήσεις: Κρεμόνα, Ρέτζο Εμίλια, όπου παρακολούθησε το γυμνάσιο και, τελικά, στη Μπολόνια το λύκειο Γκαλβάνι και κατόπιν το πανεπιστήμιο. "Ένα πανεπιστήμιο με δομή φασιστική", θα σχολιάσει αργότερα. "Εξαιρείται μόνο η προσωπικότητα του Λόνγκι που εκείνα τα χρόνια στην Μπολόνια πρόσφερε πολλά σε μένα και σε πολλούς άλλους, συνομήλικους και πιο μεγάλους από μένα"
Το 1942, ενώ ο πατέρας του βρίσκεται αιχμάλωτος στην Κένυα, ο Πιερ Πάολο με τη μητέρα του και τον αδερφό του καταφεύγουν στο σπίτι των Κολούσι στην Καζάρσα. Τα χρόνια εκείνα, με δικά του έξοδα, ο νεαρός Παζολίνι εκδίδει την ποιητική συλλογή Ποιήματα στην Καζάρσα, γραμμένα στη διάλεκτο του Φριούλι. Τον επόμενο χρόνο κάνει τη στρατιωτική του θητεία στο Λιβόρνο· λιποτακτεί μετά τις 8 Σεπτεμβρίου και ξαναγυρίζει στην Καζάρσα.
Το 1945 ο αδερφός του Γκουίντο δολοφονείται μαζί με άλλους συντρόφους του της αντάρτικης ομάδας Όζοπο, από Γιουγκοσλάβους αντάρτες.Το θάνατο του Γκουίντο τον κάνει ακόμα τραγικό το γεγονός ότι σε μια πρώτη φάση κατορθώνει να ξεφύγει πληγωμένος, αλλά προδίνεται, μπλοκάρεται και τελικά σκοτώνεται. Στα έργα του Παζολίνι βρίσκουμε μνήμες, πόνο, οίκτο και πένθος για το θάνατο εκείνο, ενω ο θάνατος του παλικαριού είναι ένα από τα πιο αγαπημένα και πονεμένα του θέματα στο Τα Παιδιά της Ζωής και στο Μια Ζωή Γεμάτη Βία, τα δύο μυθιστορήματα που έγραψε σε ρομανέσκο.

Με το τέλος του πολέμου ο πατέρας γυρίζει στην Καζάρσα. Το χάσμα ασυνεννοησίας μεταξύ πατέρα απ' τη μια και μητέρας-γιου απ' την άλλη γίνεται ακόμα βαθύτερο. Την ίδια χρονιά ο Πιερ Πάολο παίρνει το δίπλωμα φιλολογίας απ' το πανεπιστήμιο της Μπολόνια με μια διατριβή πάνω στον Πάσκολι. Απ' το 1945 ως το 1949 διδάσκει στο γυμνάσιο του Βαλβασόνε, ενός μικρού χωριού κοντά στην Καζάρσα. Στις 18 Φεβρουαρίου 1945, ιδρύει με νεαρούς φοιτητές την Academiuta de lenga Furlana, μια μικρή ακαδημία σπουδών για τη γλώσσα και την κουλτούρα του Φριούλι. Η περίοδος του Φριούλι είχε σημαντική επίδραση στη ζωή του Παζολίνι ως διανοούμενου και ως ατόμου. Τα νεανικά αυτά χρόνια που έζησε στην αγαπημένη ατμόσφαιρα του χωριού, μελετώντας με πραγματικό ενδιαφέρον τις διάφορες εκδηλώσεις και εκφράσεις του αγροτικού κόσμου, θα τα μυθοποιήσει αργότερα (όπως θα μυθοποιήσει και τη νιότη του) και θα τα νιώσει αρχαϊκά, ιερά, αμόλυντα.
Αυτή την αρχαϊκή φρεσκάδα του κόσμου που έρχεται σε άμεση επαφή με τη φύση θα κάνει μοντέλο και σκοπό του και θα προσπαθήσει να τα μεταδώσει στους άλλους. Απ' τα βάθη των ημερών εκείνων από εκείνες τις ρίζες θα ξεκινήσει να ζωγραφίσει μια Ιταλία ταπεινή, πραγματική, καθημερινή, και στα τελευταία του πια γραπτά θα διαπιστώσει και θ' ανακοινώσει την εξαφάνιση της με τρόπο που συχνά θα ξεσηκώσει θύελλες αποδοκιμασίας και θα δημιουργήσει σκάνδαλο.
Στενά συνδεδεμένος με τον τρόπο που αυτός ένιωθε τον αγροτικό κόσμο είναι και ο τρόπος που παρατηρεί τον κόσμο του Προλεταριάτου των συνοικισμών της Ρώμης. Σε μια συνέντευξή που δίνει στη La Stampa την Πρωτοχρονιά του 1975 μιλάει γι' αυτούς ακριβώς τους συνοικισμούς. "Ήταν ένας κόσμος περιθωριακός και τρομερός στη σκληρότητά του, αλλά διατηρούσε ένα δικό του κώδικα τιμής και γλώσσας ο οποίος δεν αντικαταστάθηκε με τίποτα. Σήμερα τα παιδιά των συνοικισμών τρέχουν με μηχανές και βλέπουν τηλεόραση αλλά δεν ξέρουν να μιλάνε, μόλις που καταφέρνουν να τραυλίζουν πια. Είναι το βασικό πρόβλημα όλου του αγροτικού κόσμου ή τουλάχιστον της κεντρικής και νότιας Ιταλίας". Σε γενικές λοιπόν γραμμές η λογοτεχνική και πολιτιστική ένταξη του Παζολίνι διαμορφώθηκε στην Καζάρσα. Τα ποιήματα που έγραψε ανάμεσα στα 1943 και 1949 με το γενικό τίτλο Το αηδόνι της Καθολικής Εκκλησίας, φανερώνουν όλα αυτά και ταυτόχρονα την πολιτική και πολιτιστική εξέλιξη του νεαρού συγγραφέα.
Την ίδια εκείνη περίοδο, μετά τους αγώνες των εργατών γης στο Φριούλι, γράφει την πρόζα Οι Μέρες του Αγαθού Ντε Γκάσπερι που αργότερα θα γίνει μυθιστόρημα και θα εκδοθεί το 1962 με τίτλο Το Όνειρο μιας Υπόθεσης.

Τα χρόνια λοιπόν της Καζάρσα θα μείνουν αξέχαστα κι ανεπανάληπτα. Το ίδιο και η μετακίνηση ή η φυγή, όπως θα τη χαρακτηρίσει ο ίδιος, απ' τα μέρη εκείνα. Τις παραμονές των εκλογών του 1948 ένα αγόρι εξομολογείται στον παπά της Καζάρσα ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τον Παζολίνι. Αυτόματα η ζωή του νεαρού καθηγητή γίνεται αδύνατη στο στενό περίγυρο του χωριού. Φεύγει με τη μητέρα του στη Ρώμη κι εκεί, ζει χρόνια πάρα πολύ δύσκολα. "Υπήρξα ένας απ' αυτούς τους άνεργους που καταλήγουν στην αυτοκτονία" θα πει αργότερα.
Στην αρχή έμενε στην Πιάτσα Κοσταγκούτι, μετά στο συνοικισμό Σαν Μάμολο, κοντά στις φυλακές Ρεμπίμπια. Ίσως αυτές οι αλλαγές διευθύνσεων για ένα άλλο συγγραφέα δε θα είχαν καμιά σημασία, αλλά αυτοί οι τόποι, αυτά τα ονόματα είναι πολύ γνωστά στους αναγνώστες του καθώς και η Βία Φοντανεϊάνα όπου πήγε να κατοικήσει αμέσως μόλις καλυτέρεψαν λίγο οι οικονομικές του συνθήκες.
Το 1954 εκδίδονται τα ποιήματα που είχε γράψει στο Φριούλι, σε μια συλλογή με τίτλο Η Πιο Ωραία Νιότη. Δύο χρόνια πριν είχε δημοσιευτεί μια σημαντική μελέτη του πάνω στην ποίηση με διάλεκτο του 19ου αιώνα, που είχε γράψει σε συνεργασία με τον Μάριο Ντ' Άρκο. Το 1955, ο Παζολίνι ιδρύει και δουλεύει μαζί με τους Ροβέρσι, Λεονέτι, Ρομάνο και Φορτίνι το φιλολογικό περιοδικό Οφιτσίνα (Officina) που παρά τη μικρή διάρκεια (κλείνει οριστικά το 1959 μετά από ένα άρθρο που έγραψε ο Παζολίνι εναντίον του Πάπα Πίου ΧΙΙ) παραμένει μια σπουδαία μαρτυρία μιας μερίδας Ιταλών διανοούμενων απέναντι σε προβλήματα που αντιμετωπίζoνταν απ' τους περισσότερους συντηρητικά και μονόπλευρα, χωρίς καμιά εναλλακτική λύση. Το δοκίμιο Πάθος και Ιδεολογία και τα λυρικά κομμάτια του Η Θρησκεία των Καιρών μου, που εκδίδονται αντίστοιχα το 1960 και 1961, παραμένουν η σημαντικότερη συμβολή του Παζολίνι στο Οφιτσίνα. Το 1955 εκδίδεται το μυθιστόρημα Τα Παιδιά της Ζωής, που υπήρξε η πρώτη του συγγραφική επιτυχία.

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι δολοφονήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1975 στην παραλία της Όστια, κοντά στη Ρώμη. Πατήθηκε αρκετές φορές με το δικό του αυτοκίνητο, και μέρος του σώματός του κάηκε με βενζίνη μετά το θάνατό του. Το έγκλημα για πολύ καιρό θεωρήθηκε σαν φόνος εκδίκησης τύπου Μαφίας, και είναι απίθανο ότι έγινε από ένα μόνο άτομο. Ο Giuseppe (Pino) Pelosi (1958–2017), τότε 17 ετών, συνελήφθη να οδηγεί το αυτοκίνητο του Παζολίνι και ομολόγησε τον φόνο. Καταδικάστηκε στο 1976. Το 2005, απέσυρε την ομολογία του, και υποστήριξε ότι άγνωστοι είχαν σκοτώσει τον Παζολίνι. Είπε ότι αναγκάστηκε να ομολογήσει γιατί υπήρχαν απειλές κατά του ίδιου και της οικογένειάς του. Η έρευνα σχετικά με τη δολοφονία Παζολίνι άρχισε εκ νέου μετά την αναίρεση του Πελόζι. Υπήρξαν ενδείξεις ότι ο φόνος έγινε από εκβιαστές, οι οποίοι είχαν κλέψει μερικές μπομπίνες της ταινίας Σαλό ή 120 Μέρες στα Σόδομα και ο Παζολίνι σχεδίαζε να τους συναντήσει στη Στοκχόλμη. Οι δικαστές έκριναν ότι οι νέες ενδείξεις δεν ήταν αρκετές για να ξανανοίξουν την υπόθεση.
Είναι θαμμένος στην Καζάρσα, στο αγαπημένο του Φριούλι.

Φιλμογραφία

Σκηνοθεσία

Ηθοποιός

Πηγή: Pier Paolo Pasolini - IMDb 

Πεζογραφία

• Τα Παιδιά της Ζωής (Ragazzi di vita, 1955) ― ελλην. μετάφρ. Β.Ηλιόπουλος ("Οδυσσέας")
• Μια Βίαιη Ζωή (Una vita violenta, 1959)
• Πετρέλαιο, ανολοκλήρωτο (Petrolio, 1992)

Ποίηση

• Η Πιο Ωραία Νιότη (La meglio gioventù, 1954)
• Οι Στάχτες του Γκράμσι (Le ceneri di Gramsci, 1957)
• Το Αηδόνι της Καθολικής Εκκλησίας (L'usignolo della chiesa cattolica, 1958)
• Η Θρησκεία των Καιρών μου (La religione del mio tempo, 1961)
• Ποίηση σε Σχήμα Ρόδου (Poesia in forma di rosa, 1964)
• Trasumanar e organizzar, 1971
• Η Νέα Νιότη (La nuova gioventù, 1975)

Δοκίμια

• Πάθος και Ιδεολογία (Passione e ideologia, 1960)
• Ιταλικά Τραγούδια, Λαϊκή Ιταλική Ποίηση (Canzoniere italiano, poesia popolare italiana, 1960)
• Αιρετικός Εμπειρισμός (Empirismo eretico, 1972)
• Λουθηρανικά Γράμματα (Lettere luterane, 1976)
• Η Όμορφη Σημαία (Le belle bandiere, 1977)
• Περιγραφές περιγραφών (Descrizioni di descrizioni, 1979)
• Το Χάος (Il caos, 1979)
• Η Πορνογραφία Είναι Βαρετή (La pornografia è noiosa, 1979)
• Κουρσάρικα Γραπτά (Scritti corsari, 1975)
• Αλληλογραφία 1940-1954 Lettere (1940-1954), 1986)

Θέατρο

• Όργιο (Orgia, 1968)
• Χοιροστάσιο (Porcile, 1968)
• Καλδερόν (Calderón, 1973)
• Affabulazione1977
• Πυλάδης, (Pilade, 1977)
• Κτήνος του Ύφους (Bestia da stile, 1977)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια 

            O αιρετικός κινηματογραφιστής Πιερ Πάολο Παζολίνι                                   Ο «ποιητής του υποκόσμου» που έντυσε με εικόνες την κοινωνική Ο σπουδαίος ιταλός σκηνοθέτης, ποιητής, ηθοποιός, σεναριογράφος, δημοσιογράφος και θεωρητικός του κινηματογράφου αποτέλεσε μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες και προκλητικές παρουσίες στον χώρο της τέχνης, με τη δημιουργική του γραφίδα να επηρεάζει καθοριστικά τη διεθνή κινηματογραφική κοινότητα.

Με βαριά κληρονομιά τους ταπεινωμένους και καταφρονεμένους της μεταπολεμικής Ιταλίας, ο σκηνοθέτης Παζολίνι αποκάλυψε με εμμονή τα μαρτύρια και την απελπισία μιας ζωής στο περιθώριο. Ήρωες γίνονται πλέον οι καθημερινοί άνθρωποι που δεν έχουν πρόσβαση στην καλογυαλισμένη πολυτέλεια των μεγάλων σαλονιών.

Η καθαρή ματιά του στον κόσμο και η άμεση και διαισθητική αλήθεια των ταινιών του τον μετατρέπουν περισσότερο σε κοινωνικό σχολιαστή, καθώς έβαλε στο στόχαστρο τον συντηρητισμό, τον πουριτανισμό, τη θρησκοληψία αλλά και τα φασιστικά ιδεώδη που συνεχίζουν να εμποτίζουν την κοινωνία, μιλώντας με παρρησία -αλλά και κυνικότητα- για κόσμους βυθισμένους στον ακραίο ερωτισμό και τα ανεξέλεγκτα πάθη.

Πολυσχιδής προσωπικότητα, ο Παζολίνι άφησε πέρα από τις μνημειώδεις κινηματογραφικές δουλειές του, σημαντικό ποιητικό, σεναριακό, δοκιμιακό, δημοσιογραφικό και κριτικό έργο, υποστηρίζοντας στο σύντομο του βίου του τις πολιτικές και κοινωνικές απόψεις με την ίδια τη ζωή του: δεν εγκατέλειψε ποτέ τα λούμπεν προάστια που επέλεξε να ζει και να μετατρέπει σε υλικά για τις ταινίες του.

«Μου είπαν ότι έχω τρία είδωλα: τον Χριστό, τον Μαρξ και τον Φρόιντ. Αυτά είναι φόρμουλες. Το μόνο μου είδωλο είναι η πραγματικότητα», έλεγε ο μεγάλος ιταλός μαέστρος που αυτοπεριγραφόταν ως «καθολικός μαρξιστής», χρησιμοποιώντας πάντα οξύτατες αντιπαραθέσεις όρων για να αποκαλύπτει την ανοησία των κοινωνικών αξιών...

Πρώτα χρόνια

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι γεννιέται στην Μπολόνια στις 5 Μαρτίου 1922 ως γιος αξιωματικού του στρατού. Η οικογένεια μετακινείται συνεχώς λόγω του επαγγέλματος του πατέρα και ο μικρός Παζολίνι συναναστρέφεται συνεχώς διαφορετικούς ανθρώπους, αρχίζοντας να γράφει τα πρώτα του ποιήματα σε ηλικία 7 ετών.

Το 1937 θα τον βρει στη γενέτειρά του, όπου σπουδάζει ιστορία της τέχνης και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Ταυτοχρόνως, γράφει άρθρα για πολιτικές και λογοτεχνικές επιθεωρήσεις, ενώ το 1942 εκδίδει την πρώτη ποιητική συλλογή του «Poesia a Casarsa».

Στα χρόνια των σπουδών θα ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ιταλίας, η ασίγαστη προσωπικότητά του ωστόσο και η κριτική του ματιά πάνω στην πολιτική ιδεολογία και τον κομμουνισμό ειδικότερα σύντομα θα τον φέρουν σε ρήξη με τους συντρόφους του. Πέρα από τις θεωρητικές έριδες όμως, ο λόγος που ο Παζολίνι θα τεθεί εκτός Κομμουνιστικού Κόμματος δεν είναι άλλος από την ομοφυλοφιλία του (εκδιώχθηκε από μέλος στον απόηχο της σύλληψής του για «ηθική αναξιοπρέπεια»), την οποία εξάλλου δεν έκρυψε ποτέ. Παρά τις τεταμένες σχέσεις με τους κομμουνιστές, ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του «κόκκινο» για όλη του τη ζωή, πιστεύοντας στη δύναμη της επανάστασης των ιταλών αγροτών και ασπαζόμενος τα μαρξιστικά ιδεώδη.

Από το 1943-1949 εργάζεται ως δάσκαλος, με την εποχή να καλύπτεται σχεδόν από πλήρες σκοτάδι. Την εποχή αυτή ασχολείται με θεωρητικά λογοτεχνικά θέματα και δημοσιεύει δοκίμια και πραγματείες σε φιλολογικές επιθεωρήσεις της χώρας...Το 1949 ο Παζολίνι μετακομίζει στη Ρώμη και συνεχίζει να εργάζεται ως δάσκαλος. Όντας ανοιχτά ομοφυλόφιλος και έχοντας καλωσορίσει την παραβατικότητα, επιλέγει συνειδητά να διαμένει στις φτωχογειτονιές της πόλης και να συναναστρέφεται τον κόσμο του περιθωρίου: ο υπόκοσμος των ιερόδουλων, των απατεώνων, των κλεφτών και των νταβατζήδων τον μαγεύει.

Από κει αντλεί τα δημιουργικά υλικά για το πρώτο του μυθιστόρημα, το σκανδαλώδες «Ragazzi di vita» (1955), που τον καθιερώνει στα ιταλικά γράμματα και τον μετατρέπει αυτομάτως σε εχθρό του καθεστώτος: τα ιταλικά δικαστήρια ασκούν δίωξη σε βάρος του για βωμολοχία, εγκαινιάζοντας έτσι έναν ατέρμονο κύκλο συχνών «επισκέψεών» του στις Αρχές. Το περιβάλλον του περιθωρίου είναι εξάλλου γνώριμο στον Παζολίνι, αφού και ο ίδιος επέλεξε να ζει στις παρυφές του νόμου: είχε ήδη συλληφθεί όταν προσπάθησε να ληστέψει ένα πρατήριο βενζίνης αλλά και όταν βοήθησε έναν καταζητούμενο της αστυνομίας να το σκάσει!

Οι περιπέτειες των παράνομων και των εξαθλιωμένων, επενδυμένες με νεορεαλιστική προσέγγιση και κοινωνική κριτική, αποτυπώνονται και στο δεύτερο μυθιστόρημά του, το «Una vita violenta» του 1959, που θα καθιερώσει τη φήμη του ως λογοτέχνη.

Κατά τη διάρκεια του σύντομου βίου του, ο Παζολίνι θα εκδώσει 10 σχεδόν ποιητικές συλλογές, που θα τον μετατρέψουν σε έναν από τους κορυφαίους σύγχρονους ιταλούς ποιητές, κερδίζοντας αναρίθμητα βραβεία και διακρίσεις, την ίδια στιγμή που η γλώσσα και η δύναμη του στίχου του δημιουργούν λογοτεχνική παράδοση στην Ιταλία.

Στις αρχές της δεκαετίας του '60 άρχισε όμως να ενδιαφέρεται ολοένα και πιο σοβαρά για την κινηματογραφία: με τον προσωπικό του φίλο Αλμπέρτο Μοράβια, ταξιδεύουν στην Αφρική και ο Παζολίνι ετοιμάζεται να γυρίσει τη δική του εκδοχή του Οιδίποδα: «ο Μαύρος Οιδίπους» δεν θα γυριστεί ωστόσο ποτέ.

Ο Παζολίνι επιστρέφει στα γράμματα και τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, γράφοντας πύρινα μαρξιστικά δοκίμια αλλά και λογοτεχνικές κριτικές. Για ένα διάστημα επιμελείται την έκδοση του avant-garde περιοδικού «Officina», το οποίο όμως αναγκάζεται να διακόψει άρον-άρον την κυκλοφορία του όταν δημοσιεύει ποίημα του Παζολίνι που στρέφεται ανοιχτά κατά του πάπα!

Ενασχόληση με τον κινηματογράφο

Η ανάμειξη του Παζολίνι στην περιπέτεια της κινηματογραφίας άρχισε σχεδόν αθόρυβα. Είχε ήδη γράψει μια σειρά σεναρίων (ξεκινώντας από το 1954) για ταινίες του Mario Soldati, του Mauro Bolognini και του Luis Trenker, καθώς και για τον άλλο μεγάλο ιταλό δάσκαλο Φεντερίκο Φελίνι. Τα σκανδαλώδη μυθιστορήματά του τον είχαν κάνει περιζήτητο σεναριογράφο.

Ταυτοχρόνως, στη δεκαετία του '50, ο νεαρός ποιητής είχε ήδη εμφανιστεί ως ηθοποιός σε ρόλους ταινιών φίλων και γνωστών, αλλά και σε φιλμ των οποίων είχε υπογράψει το σενάριο.

Οι αρχές της δεκαετίας του '60 ήταν λοιπόν πρόσφορες για να κάνει το πέρασμα ο Παζολίνι στη σκηνοθετική καρέκλα: γράφει το σενάριο και υπογράφει τη σκηνοθεσία του «Ακατόνε» (1961), που αφορά στην ιστορία ενός νταβατζή και είναι εξολοκλήρου γυρισμένο στις παραγκουπόλεις της Ρώμης και με καστ αποκλειστικά ερασιτεχνών ηθοποιών! Η ταινία αποσπά τιμητικές διακρίσεις σε κινηματογραφικά φεστιβάλ του εξωτερικού και όλοι χαιρετίζουν το σκηνοθετικό ντεμπούτο του ήδη γνωστού ποιητή.

Η διερεύνηση της ζωής του περιθωρίου συνεχίζεται και στη δεύτερη ταινία του ιταλού μαέστρο, το περίφημο «Mamma Roma» του 1962, το οποίο ακολουθεί τις περιπέτειες της ιερόδουλης Anna Magnani και κερδίζει το Βραβείο Κριτικών στη Μόστρα της Βενετίας.

Τα επόμενα εγχειρήματα του μεγάλου κινηματογραφιστή έλαβαν χώρα το 1962, με τη σπονδυλωτή ταινία RoGoPaG (στην οποία συνεργάζεται με δύο ακόμα «τιτάνες» της σύγχρονης 7ης τέχνης, τους Ρομπέρτο Ροσελίνι και Ζαν-Λικ Γκοντάρ!), όπου το δικό του σατιρικό φιλμάκι «La ricotta», στο οποίο πρωταγωνιστεί ο Όρσον Γουέλς(!), φέρνει τον Παζολίνι για άλλη μια φορά ενώπιον της ιταλικής δικαιοσύνης (η ταινία απαγορεύεται και ο ίδιος τιμωρείται με 4μηνη ποινή φυλάκισης για βλασφημία!), αλλά και το «La Rabbia» του 1963 και το «Comizi d’ Amore» της επόμενης χρονιάς, ταινία που εξερευνεί μέσω συνεντεύξεων τα σεξουαλικά ήθη της ιταλικής κοινωνίας.

Η διεθνής φήμη για τον σκηνοθέτη πλέον Παζολίνι θα έρθει στα μέσα της δεκαετίας και ειδικότερα το 1964, όταν ο άθεος κινηματογραφιστής κυκλοφορεί το αριστουργηματικό «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», που αποτελεί ακόμα και σήμερα μια από τις καλύτερες θρησκευτικές προσαρμογές στην ιστορία του κινηματογράφου. Το φιλμ αποσπά αναρίθμητες διακρίσεις και στέλνει τον Παζολίνι στη σκηνοθετική κορυφή, ενώ ακόμα και η καθολική εκκλησία χρηματοδοτεί την παραγωγή του.

Ακολουθεί η ενασχόληση με τους μεσαιωνικούς μύθους του «Δεκαήμερου» (1971), των «Θρύλων του Καντέρμπουρι» (1973) και των «Χιλίων και Μία Νυκτών» («Αραβικές Νύχτες» - 1974), στα οποία ο σκηνοθέτης αποθεώνει τις επίγειες απολαύσεις και τη σεξουαλικότητα. Το τρίπτυχο των ταινιών πήρε τον τίτλο «Τριλογία της Ζωής»...

Το 1967 ο Παζολίνι θα καθίσει για άλλη μια φορά πίσω από τις κάμερες, αυτή τη φορά για τις ανάγκες του δικού του «Οιδίποδα Τυράννου», που του φέρνει τη διεθνή αναγνώριση των ειδικών του χώρου. Ακολουθούν το εμβληματικό «Θεώρημα» (1968), που παρακολουθεί την παρακμή μιας μεγαλοαστικής οικογένειας με ένα μαεστρικό εύρημα και θεωρείται η μεγαλύτερη κινηματογραφική στιγμή του (και μια από τις μεγαλύτερες γενικότερα στην ιστορία του σινεμά!), το ασύλληπτο «Χοιροστάσιο» (1969) και η τραγική «Μήδεια» με τη Μαρία Κάλλας (1970).

Τελευταία του ταινία δεν είναι άλλη από το παγκόσμιο αριστούργημα «Σαλό». Το κύκνειο άσμα του, οι 120 παζολινικές μέρες στα Σόδομα, συνδέουν τον ζοφερό νου του Μαρκησίου ντε Σαντ με τις τελευταίες στιγμές της φασιστικής Ιταλίας σε ένα πολιτικό κινηματογραφικό «διαμάντι» που παντρεύει φασισμό και σαδισμό.

Η ταινία απαγορεύτηκε κυριολεκτικά παντού, προκαλώντας φρίκη, ουρλιαχτά, βίαιες αντιδράσεις αλλά και εισαγγελικές παρεμβάσεις. Στις σφοδρές αντιδράσεις του κοινού και τις επικρίσεις των ειδικών, ο Παζολίνι απαντά: «Μα αυτή ήταν η επιδίωξή μου. Να εξοργίσω, να θυμώσω τον θεατή. Στην αρχή θα στραφεί εναντίον της ταινίας, εναντίον μου. Ύστερα θα πει πως πρόκειται για πορνό. Αυτό είναι μια βολική εξήγηση. Μερικοί όμως μπορεί να ξανασκεφτούν. Ο φασισμός δεν καίει μόνο σάρκες. Μας σπρώχνει στον ολοκληρωτικό αφανισμό».

Ταυτοχρόνως με τη σκηνοθετική του πορεία, ο Παζολίνι δεν εγκατέλειψε ούτε τη λογοτεχνία, ούτε την πολιτική κριτική, ούτε όμως και τη θεωρητική ενασχόληση. Η τριβή του με τη γλώσσα τον φέρνει στην επικράτεια της σημειωτικής, με τα έργα του πάνω στον κλάδο να λογίζονται συνεισφορά ανυπολόγιστης αξίας: τα θεωρητικά του κείμενα για τη γλώσσα του κινηματογράφου εγκαινιάζουν ουσιαστικά την κινηματογραφική σημειολογία.

Η δημιουργική παραγωγικότητά του θα απαθανατιστεί σε μυθιστορήματα και ποιητικές συλλογές, σε πύρινα δημοσιογραφικά κείμενα, σε φιλοσοφικά δοκίμια και λογοτεχνικές πραγματείες και θα ανακοπεί μόνο με την παρέμβαση του θανάτου.

Το πρωινό της 2ας Νοεμβρίου 1975, το άψυχο σώμα του Παζολίνι θα βρεθεί σε σκουπιδότοπο του παραλιακού θερέτρου Όστια, λίγο έξω από τη Ρώμη, φέροντας σημάδια άγριας και βάναυσης κακοποίησης. Ένας 17χρονος εκδιδόμενος ομοφυλόφιλος κατηγορείται και καταδικάζεται τελικά για το στυγερό φονικό του μεγάλου σκηνοθέτη το 1976, η αγριότητα ωστόσο της δολοφονίας είχε δημιουργήσει εξαρχής υποψίες ότι ο νεαρός δεν ήταν ο μόνος δράστης του εγκλήματος.

Εχθρός του συστήματος και κοινωνικός ακτιβιστής, ο θάνατος του Παζολίνι συνδέθηκε με πολιτικά κίνητρα. Εξάλλου, 30 χρόνια αργότερα, το 2005 δηλαδή, ο δράστης απέσυρε την ομολογία του, δηλώνοντας πως πλέον ήταν νεκροί όλοι όσοι απειλούσαν τον ίδιο και την οικογένειά του, κάτι που του επέτρεπε πια να πει την αλήθεια. Σύμφωνα με όσα δήλωσε, αλλά και την έρευνα σικελών δημοσιογράφων, η δολοφονία του Πιερ Πάολο Παζολίνι ήταν καθαρά πολιτικό -και όχι σεξουαλικό- έγκλημα.

Σύμφωνα πάντα με τις πηγές και τις μαρτυρίες, ο Παζολίνι φέρεται να ήξερε πράγματα για πρόσωπα της ιταλικής πολιτικής και τις διασυνδέσεις τους με τον υπόκοσμο της Μαφίας. «Ξέρω τα ονόματα των υπευθύνων, όλων αυτών που χειραγωγούν τους νεοφασίστες, όλων αυτών των γνωστών-αγνώστων που είναι υπεύθυνοι για τα πρόσφατα εγκλήματα», είχε άλλωστε δηλώσει ο ίδιος ο σκηνοθέτης έναν χρόνο πριν από τη δολοφονία του.

Η έρευνα σχετικά με τη δολοφονία Παζολίνι άνοιξε εκ νέου μετά την αναίρεση του δράστη αλλά οι δικαστές αποφάσισαν ότι δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία για να συνεχιστεί...

Πηγή: O αιρετικός κινηματογραφιστής Πιερ Πάολο Παζολίνι – Newsbeast